GRUP | SANSKRIT | ESKI UYG | YENI TR | ESKI CIN |
Tripitaka Üç ağılık Üç hazine | sutra | Nom bitig | Mezhep ayetleri | 佛经 |
vinaya | Nom, toru | Ahkâma ait eser | 戒律 |
abhidharma | ---- | Akaide eserler | 阿毗达磨, 论藏 |
|
|
|
|
|
Varlığın hakiki özüne vakıf olmak için yapılacak 5 iş (samsara=varlık âlemi) | ---- | Kormek | Görmek | 视 |
---- | Ukmak | Anlamak | 识 |
---- | Bilmek | Bilmek | 知 |
---- | Tuymak | Duymak | 觉 |
---- | Otkurmek | Nüfuz etmek | 得 |
|
|
|
|
|
Burkancılara göre bilinmesi ve ona göre hareket edilmesi gereken Dört hakikat | Duhkha | Emgek | Iztirap | 苦 |
Duhkha samudaya | e.togmak e.emgenmek e.ermek | İztırabın husule gelmesi | 苦集,三牟提那 |
Duhkha nirodha | e.ocmek e.kiretmek e.siz ermek | İztırabın kalkması | 苦的息灭 |
Duhkha nirodha gamini pratipat | e.tin ozgu kurtulgu yol | Iztiraptan kurtulma yolu | 度脱道谛 |
|
|
|
|
|
Iztiraptan kurtulmanın 5 yolu | S’raddha | Kirtgunc | İman | 信 |
S’ila | Kilinc, k.yolları | Ahlak kaideleri | 戒, 尸罗 |
Samadhi, dhyana | Sakinc, dyan sakinc, dyan | İstiğrak, tefekkür | 定, 三摩地 |
Prajna | Bilge bilig | Hikmet, marifet, idrak | 智慧, 般若 |
Vimukti | Kurtulmak, ozmak | Kurtuluş | 度脱, 毗木底 |
|
|
|
|
|
Burkanlara göre hiç bir şeyin hakiki varlığı olmadığı gibi varlığı temsil eden benlik de yoktur. | Atman | Men | Ben, benlik, mahiyet | 宇宙我, 阿特曼 |
---- | Men korum | Benlik görüsü, mahiyet nazariyesi | 宇宙我谛 |
|
|
|
|
|
Dharma gurupları | Samskrta | Itiglig | Varlığa/ hayata tabi dharma |
|
Asamskrta | Itigsiz | Varlığa/ hayata tabi olmayan dharma |
|
Sasrava | Yorigulug | Yürüyen dharma |
|
Anasrava | Yorimagulug | Yürümeyen dharma |
|
Kus’ala | seviglig | Sevimli, kurtulmaya yârdim eden dharma |
|
Akus’ala | Sevigsiz | Sevimsiz, kurtulmaya yârdim etmeyen dharma |
|
| Avyakrta | Yarligsiz | Kurtulmaya ne yârdim eden ne de yârdim etmeyen dharma |
|
Dharma yığını (Skandha=yukmek) | Rupa skandha | Ong, ong kork yukmek | Renk ve sekil dharmasinin yığını |
|
Vijnana skandha | Bilig yukmek | Bilgi dharmasinin yığını |
|
Vedana skandha | Teginmek yukmek | Duygu ve his dharmasinin yığını |
|
Samjna skandha | Sakinc yukmek | Fikir dharmasinin yığını |
|
Samskara skandha | Kilinc yukmek | İş dharmasinin yığını |
|
Dharma unsurları (Dhatu=nom, toru) | Visaya | atkangu | Hasse unsurları Dış unsur |
|
Indriya | kacig | Hasse unsurları İç unsur |
Manas | Kongul | Şuur, bilgi unsuru |
|
Dharma dhatu | Toru | Yukarıdakiler hariç 64 unsur |
|
Dharma esas kapıları | Ayatana | Toz tuplug kapig | Esas kapılar |
|
Dünyada yaşanılan hayat akınını teşkil eden nazariye’ye göre dharmalar 4 gruba ayrılır. (Pratyaya=basutci toz) | Adhipati pratyaya | Erksinmek atlig basutci toz | Umumi münasebetlerin dharmasi |
|
Alambana pratyaya | Atkag atlig basutci toz | Mesnet olan ve yârdim eden dharma |
|
Samanantara pratyaya | Tuz arasız basutci toz | Bir biriyle ayni şekilde bağlanan dharmalarin temas noktalarını teşkil eden dharma |
|
Hetu pratyaya | Tiltag atlig basutci toz | Biri diğerinin sebebi olan dharma |
|
|
|
|
|
|
Rupa dharmanin mevcudiyetini sağlayan 5 esas/ büyük unsur | Prthivi dhatu | Toprak, yir | Toprak | 土界 |
Ab dhatu | Suv | Su | 水界 |
Tejo dhatu | Ot, oot | Ateş | 火界 |
Vayu dhatu | Yil, igac | Hava | |
Akas’a dhatu | altun | Esir, altın | 金界 |
Vijnana dhatu | ---- | Şuur | 悟,觉界 |
|
|
|
|
|
5(6) esas unsurun taşıdığı sıfat/ alamet | Rupa | Ong-kork, o.bod, kork mengiz… | Renk ve sekil | 形相 |
S’abda | Un, un choghi | Ses | 声音 |
Gandha | Yid, yipar | Koku | 芬郁 |
Rasa | Tatig | Tat | 味 |
Spars’a | Burtmek, buritig | Lemis | 触 |
Dharma | Toru, tastinki toru, nom, sakinc | Tasavvur | 律法,达磨 |
|
|
|
|
|
Dış unsurlar | Rupa | Ong-kork | Renk ve sekil | 形相 |
S’abda | Un | Ses | 声音 |
Gandha | Yid | Koku | 芬郁 |
Rasa | Tatig | Tat | 味 |
Spars’a | Burtmek | Lemis | 触 |
Dharma | Toru | Tasavvur | 律法,达磨 |
|
|
|
|
|
İç unsurlar | Caksus | Koz | Göz | 眼根 |
S’rotra | Kulgak | Kulak | 耳根 |
Gharana | Burun | Burun | 鼻根 |
Jihva | Til | Dil | 舌根 |
Kaya | Etuz | Beden | 身 |
Manas | Kongul | Gönül | 意,末那识 |
|
|
|
|
|
İnsanin dünyadaki varlığı tanımasına iştirak eden 8 şuur =sekiz turlug kongul bilig | Caksus vijnana | Koz bilig | Göz bilgisi | 眼识 |
S’totra vijnana | Kulgak bilig | Kulak bilgisi | 耳识 |
Gharana vijnana | Burun bilig | Burun bilgisi | 鼻识 |
Jihva vijnana | Til bilig | Dil bilgisi | 舌识 |
Kaya vijnana | Etuz bilig | Beden bilgisi | 身识 |
Citta vijnana | Kongul bilig | Gönül bilgisi | 质多识 |
Adana vijnana | Adra bilig | Ayırt etme bilgisi | 阿陀那识 |
Alaya vijnana | Agilig bilig | Mahzen bilgisi | 阿赖那识 |
|
|
|
|
|
Akıcı olan 5 yığın = asrava = akiglig bis yukmek (insanlara ait) | Rupa | Ong kork | Renk ve sekil |
|
Vedana | Teginmek | Duymak, çekmek |
|
Samjna | Sakinc | Fikir, düşünce |
|
Samskara | Kilinc | İş, amel |
|
Vijnana | Bilig | Bilgi, şuur |
|
|
|
|
|
|
Akıcı olmayan 5 yığın = anasrava = akigsiz bis yukmek (burkanlara ait) | S’ila | Chaqshapat | Ahlak |
|
Samadhi | Dyan | İstiğrak |
|
Prajna | Bilge bilig | Hikmet |
|
Vimukti | Kurtulmak | Kurtuluş |
|
Vimukti jnadarsana | Kurtulmakig bilmek kormek | Kurtuluşu bilmek görmek |
|
|
|
|
|
|
İllet zincirini teşkil eden 12 sebep = nidana | Jara, vyadni, marana | Karımak, iglenmek, ölmek | Yaslanmak, ölmek |
|
Jati | Togmak | Doğmak |
|
Bhava | Bolmak | Olmak |
|
Upadana | Tutyak | Tutmak, tutunmak |
|
Trsna | Az almir | Hırs |
|
Vedana | Teginmek | Duymak çekmek |
|
Spars’a | Burtmek | Temas etmek |
|
Sad ayatana indrıya | Altı kacig orunlar | Altı methal mevkii |
|
Nama rupa | At ong | İsim ve sekil |
|
Vijnana | Bilig kongul | Bilgili gönül, şuur |
|
samskara | Tavranmak | Davranmak |
|
Avidya | Biligsiz kongul | Cehalet |
|